• Zjełczałe masło zawdzięcza swój przykry zapach kwasowi masłowemu: C₃H₇COOH. 
• Charakterystyczna woń rybiego mięsa to woń metyloaminy (CH₃NH₂). Związek ten jest lepiej rozpuszczalny w zimnej wodzie niż w ciepłej, a więc to właśnie w zimnej wodzie należy myć naczynia po rybach. 
• Barwnikami buraka czerwonego są betaniny – barwne alkaloidy będące pochodnymi indolu. Są to zasadniczo różne substancje od innej klasy czerwonych barwników roślinnych: antocyjanów. 
• Lasy sosnowe są ważnym producentem ozonu. Powstaje on w wyniku utleniania pinenu - głównego składnika terpentyny, zawartej w sosnach.
• Ugryzione miejsce w jabłku ciemnieje na powietrzu dlatego, że bezbarwne związki fenolowe jabłka utleniają się do pomarańczowych chinonów.

---

Takiej Marii Skłodowskiej-Curie raczej nie znacie: rowerzystki, przyjaciółki Einsteina, turystki górskiej, skandalistki i wielbicielki psów. Nawet przyczyna jej śmierci jest w publicznej świadomości inna niż to, co rzeczywiście miało miejsce. Dziś jest rocznica jej urodzin - 7 listopada.

14 RZECZY, KTÓRYCH PRAWDOPODOBNIE NIE WIECIE O MARII SKŁODOWSKIEJ-CURIE

1. Ukochanym psem rodziny Skłodowskich był wyżeł Lancet.

2. Zanim Maria wyjechała do Paryża, trafiła tam jej starsza siostra Bronisława. Siostry miały umowę, wedle której Maria najpierw utrzymywała uczącą się na paryskiej Sorbonie siostrę. Potem zamieniły się i to Bronisława finansowała paryskie studia Marii na Sorbonie. W Polsce kobiety nie miały wstępu na wyższe uczelnie.
Aby zarobić na utrzymanie siostry, Maria zatrudniła się jako guwernantka u ziemiańskiej rodziny Żorawskich w Szczukach pod Przasnyszem, gdzie uczyła dwie ich córki.

3. Traf chciał, że w Szczukach Maria Skłodowska zakochała się ze wzajemnością w synu Żorawskich, Kazimierzu, studencie matematyki. Planowali nawet ślub i gdyby nie ostry sprzeciw rodziców narzeczonego (którzy szukali dla Kazimierza bogatej partii), losy Marii potoczyłyby się zupełnie inaczej.

4. Wraz Piotrem Curie, świeżo poślubionym genialnym fizykiem poznanym na Sorbonie, Maria w 1895 roku wybrała się w podróż poślubną na rowerach. Przemierzyli w ten sposób okolice Île-de-France. Już sama podróż rowerowa łamała konwenanse epoki, a w dodatku Maria skróciła swoją długą suknię i jeździła bez kapelusza. To zakrawało na skandal obyczajowy.

5. W 1899 roku Maria wraz z Piotrem wspięli się na najwyższy szczyt polskich Tatr – Rysy (2499 m n.p.m.). Był to nie lada wyczyn w czasach, kiedy tatrzańskie szlaki jeszcze nie istniały, a kobiety musiały nosić długie suknie i kapelusze

6. Córka Marii i Piotra Irène otrzymała nagrodę Nobla w 1935 roku z mężem Fryderykiem Joliot za odkrycie zjawiska sztucznej promieniotwórczości.

Noblistą był również Henri Labouisse, mąż drugiej córki państwa Curie, Eve – otrzymał pokojową nagrodę Nobla jako przewodniczący UNICEF. Eve miała zwyczaj żartować, że przynosi wstyd rodzinie, bo jako jedyna nie dostała Nobla. Przeżyła natomiast wszystkich członków swojej rodziny – zmarła w 2007 roku, mając prawie 104 lata.

7. Maria przyjaźniła się z Albertem Einsteinem. W 1913 roku, już po śmierci męża, wybrała się z Einsteinem na wędrówki po Alpach. W latach 20. szwajcarski fizyk zaprosił Marię na wspólne żeglowanie po Jeziorze Genewskim.

8. Albert Einstein był jedną z nielicznych osób, które w 1911 roku stanęły w obronie Marii na wieść o jej romansie z żonatym francuskim fizykiem Paulem Langevinem, ojcem czwórki dzieci. Miało to miejsce kilka lat po śmierci Piotra Curie.

Towarzyszył temu skandal obyczajowy: dziennikarze osaczali noblistkę w miejscach publicznych, tłum skandował pod jej domem: „Precz z cudzoziemką!”, żona Langevina groziła Marii śmiercią, a Komitet Noblowski starał się zniechęcić uczoną do przyjazdu do Sztokholmu, gdzie miała odebrać przyznaną jej niedawno drugą nagrodę Nobla.

Einstein napisał wówczas do Marii:

Tak rozgniewał mnie sposób, w jaki motłoch waży się Panią atakować, że bezwzględnie musiałem dać upust swemu oburzeniu. (…) To wspaniale, że wśród nas znajdują się ludzie tacy jak Pani, jak Langevin, prawdziwe istoty ludzkie, w których towarzystwie można odczuwać radość. Jeśli motłoch nadal będzie Panią atakować, proszę po prostu przestać czytać te bzdury.

(Countway Library, Uniwersytet Harvarda)

9. Podczas skandalu w związku z romansem Marii doszło do kilku pojedynków o jej cześć. 

10. W 1912 roku przybyła do Paryża delegacja Towarzystwa Naukowego Warszawskiego na czele z Henrykiem Sienkiewiczem, wówczas już noblistą w dziedzinie literatury. Jej uczestnicy prosili Marię, by wróciła do Polski. Nie zdecydowała się na to ze względu na stan zdrowia i zaangażowanie w budowę Instytutu Radowego w Paryżu. Decyzję odłożyła na później, ale na przeszkodzie tym planom stanął wybuch pierwszej wojny światowej.

11. W 1916 roku Maria zrobiła prawo jazdy jako jedna z pierwszych kobiet w historii. Zrobiła to po to, by móc prowadzić samochód firmy Peugeot przewożący aparat rentgenowski. Uczona wraz z córką Irène jeździła na pola bitew pierwszej wojny i wykonywała prześwietlenia RTG rannym żołnierzom. Maria ogołociła paryskie pracownie z aparatów RTG i zainstalowała je na furgonetkach nazywanych „małymi Curie”.

12. Wśród przyjaciół Marii było pięciu prezydentów: Stanisław Wojciechowski i Ignacy Mościcki, Warren Harding i Herbert Hoover (prezydenci USA) oraz prezydent Czechosłowacji Tomáš Garrigue Masaryk.

13. Maria Skłodowska-Curie zmarła w 1934 roku na złośliwą anemię o przebiegu piorunującym, poprzedzoną chorobą popromienną. 

14. Wszystkie rzeczy osobiste Marii są skażone izotopem radu (226), którego okres połowicznego rozpadu wynosi ok. 1600 lat. Notatki uczonej przechowywane są w ołowianych naczyniach. Jej ciało zostało pochowane w ołowianej trumnie.

Poczytaj i dowiedz się więcej